Tarihi gelişimi

 

Bugünkü anlayisiyla, ABD'deki franchising uygulamalarinin geçmisi bir yüzyil öncesine dayanir. ABD iç savasinin ardindan, 1863 yilinda Singer Dikis Makinalari sirketi, finansal açidan bagimsiz olan isletmeleri franchising yolu ile birlestiren bir dagitim sistemi kurmustur.

 

Franchising sisteminin en güçlü tanimini 1888'de General Motors ve 1902'de ilaç sektörüne Racall ile yapmistir. Daha sonra araba üreticileri, Pepsi-Cola, Coca Cola ve Seven Up gibi alkolsüz içecek firmalari benzin istasyonlari zinciri ve çesitli perakende satis magazalari sisteme katilmislardir.

 

1950'li yillarin sonlarinda, franchising sisteminde patlama olarak nitelendirilebilecek bir artis olmus ve düzinelerce franchising sistemi olusturulmustur. Yine 1950'li yillarda, rekabet ve ekonomik gelisme üzerindeki olumlu etkileri nedeniyle halkin daha da çok ilgisini çeken franchising sistemi yeni bir hiz kazanmistir.

 

Bu dönemden sonra franchising, is yapiminin farkli bir yöntemi olarak tanimlanmistir. Bu tanimlama, sistemin 1960'li yillarda franchising yöntemi kullanilarak yaratici yeni girisimciligin gelismesine de olanak saglamistir. Franchising, ilgili isadamlari ve profesyoneller için farkli bir uzmanlik alani haline gelmistir. Bu gelismelerin etkisiyle 1960 yilinda franchising sektörünün ilk birligi olan IFA "Uluslararasi Franchise Birligi" (International Franchise Association) kurulmustur.

 

Sistem sadece ekonomik faydalari için degil, ayni zamanda sosyal önemi açisindan da tercih edilmistir. Böylece büyük isletmeler ve küçük girisimciler kendilerine karsilikli olarak fayda saglayan bir birlige baglanma olanagina kavusmuslardir.

 

Bu nedenle franchising bagimsiz çalisan isadamlarini hem korumus, hem de büyümelerine yardimci olmustur. Bu gelismelerin sonucu olarak, ABD'de 1991 yilinda perakende satislarin %35'i franchising isletmeleri tarafindan gerçeklestirilmistir. Söz konusu yil, satislarin degeri 757,8 milyar $'a ulasmistir.

 

1970'li yillada Avrupa'da hizla yayginlasan franchising sisteminin ülkemizde uygulamalari ise, 1980'lerin 2. Yarisinda baslamistir. Franchise vererek Türkiye pazarina ilk giren firmalar; McDonald's, Pizza-Hut, Wendy's ve Kentucky Fried Chicken gibi fast food alaninda dünya çapindaki isimlerdir.

 

Türkiye'ye fast-food ile giren ve özellikle hizmet sektöründe büyük ilgi ile karsilasan franchising çok hizli bir biçimde yayginlasmaya baslamistir